Autorski program kształcenia

Oryginalny program nauczania pod względem szczegółowych celów kształcenia, układu materiału nauczania, oczekiwanych osiągnięć, strategii i metod nauczania oraz środków, opracowany przez nauczyciela lub grupę nauczycieli najczęściej dla uczniów danej szkoły.

Od 1. września 1999 roku każdy nauczyciel może ułożyć własny program autorski. Wszyscy nauczyciele powinni otrzymać odpowiednie wykształcenie do ułożenia programu. Szczególnie pomocne może być studiowanie dydaktyki ogólnej.

         W bezpośrednim związku z opracowaniem programu jest wzorzec i kreowanie programu

Wzorzec programu -jest to uporządkowanie elementów programu w całość. Wybór  wzorca zależy od przekonań programisty

Wzorzec programu składa się z następujących  elementów:

- Ideały, zadania, ce|e

- materiał nauczania,

- sytuacje dydaktyczne (przeżycia, doświadczenia, z których składa

się proces uczenia się)

- sposoby oceniania

Gdy konstruujemy wzorzec programowy to sięgamy do różnych źródeł, np. społeczeństwo, wiedza, duchowość. Nie można sięgać tylko do jednego źródła

Wzorzec programu układa się w dwóch wymiarach:

q       Pionowy (rozłożenie materiału w danej linii czasu)

q       Poziomy (rozłożenie materiału na zajęcia).

Najczęściej pogramy układane w szkołach są mało przemyślane. Sprawia to, że program jest rozproszony a informacje powtarzają się lub są sprzeczne.

Cechy konstrukcyjne wzorca programu

•         Zakres -oznacza ilość i szczegółowość materiału w programie. W praktyce Bardziej skupiamy się na dziedzinie poznawczej, niż na emocjonalnej i psychoruchowej.
•         Integracja -oznacza powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu. Dzięki temu uczeń zyskuje wiedzę i lepsze zrozumienie materiału.
•         Kolejność -oznacza ułożenie elementów programu. W układaniu programu kształcenia bierze się pod uwagę treść. Mogą być stosowane cztery metody uczenia się:

-uczenie się od prostego do złożonego;

-zachowanie warunków dostępnych uczenia się danego materiału;

-przechodzenie od ogółu do szczegółu;

-zachowanie chronologii czyli historii.

•         Ciągłość -dotyczy powracania w programie do określonych zasadniczych pojęć i umiejętności, które zdaniem pedagoga są najważniejsze.
•         Wyrazistość -program kształcenia powinien być dopasowany do poziomu klasy. Wiadomości podmiotowe powinny się ze sobą wiązać.
•         Równowaga -do zapisywania planu kształcenia należy wziąć pod uwagę każdy element i cechę wzorca w odpowiedniej proporcji i czasie. Równowagi należy szukać między:

 - ześrodkowaniem programu na dziecku i na przedmiotach

- potrzebami jednostki i społeczeństwa

-zadaniami kształcenia powszechnego i przystosowanego do danych uczniów

-poszerzaniem i pogłębianiem treści

-treścią tradycyjną i nowoczesną

- zadaniami związanymi z różnymi stylami uczenia się różnych grup uczniowskich

-różnymi metodami nauczania i sytuacjami dydaktycznymi

- pracą i zabawą

- wpływami edukacyjnymi społeczności i szkoły

W opracowaniu autorskich programów szkolnych należy uwzględnić typowe wzorce programu. Większość z nich stanowi modyfikacje albo połączenie trzech głównych typów wzorca:

a) Wzorce ześrodkowane na materiale:

o       Są najczęściej spotykane, ponieważ wiedza jest najważniejsza;

o       Zalicza się do nich wzorce: przedmiotowy, ześrodkowany na dziedzinie nauki, pól treściowych, pól korelacyjnych, procesualne.

b) Wzorce ześrodkowane na uczniu:

o       Uczeń w centralnym miejscu;

o       Najczęściej w klasach początkowych szkół podstawowych, gdzie nauczyciele patrzą na dziecko całościowo, dlatego też w klasach początkowych uczy jeden nauczyciel

·         Zalicza się wzorce: ześrodkowane na dziecku, ześrodkowane na doświadczeniu, romantyczne, humanistyczne

c) Wzorce ześrodkowane na problemach:

o       Ukierunkowane na treści i rozwój uczniów;

o       Ujęcie jednostki w otoczeniu społecznym;

o       Treści Dobiera się pod względem charakteru problemów, licząc się z możliwościami, zainteresowaniami i potrzebami uczniów;

·         Zalicza się wzorce: ześrodkowane na sytuacjach życiowych, problemów rdzeniowych, ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstrukcjonistycznych

Opanowanie umiejętności projektowania wzorców jest niezbędne by przystąpić do kreowani programu

Kreowanie programu -wymaga wykorzystania pewnych zasad, zwykle technicznej lub naukowej natury, jak też składa się z działań o charakterze humanistycznym i artystycznym, dzięki którym szkoły mogą realizować określone zadania

Modele kreowania programu dzielą się na kategorie:

Podejście techniczno-scjentyczne:

- tutaj zaliczane są: behawiorystyczne, menadżerskie, systemowe i akademickie podejście do programu szkolnego

-Zwolennikami są programiści opowiadający się za wzorcami ześrodkowanymi na materiale przedmiotowym

-wiąże się z rozwojem empiryzmu i rozkwitem nauk przyrodniczych;

-kreowanie programu owocuje planem albo szkicem na którym strukturyzuje się środowisko dydaktyczne, koordynuje korzystanie z dostępnych materiałów i zasobów;

-program łączy elementy, żeby służyły wspólnemu zadaniu: tj. edukuje i daje plan działania;

-istnieje możliwość systematycznego opracowania metody kreowania programu. Potrzebne jest do tego wykorzystanie schematu środek-cel =  im bardziej zajmiemy się środkami, tym większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu

(autorzy zaliczani do tego podejścia: F.Bobbit i W.W.Chartes, R.W.Tyler, H.Taba, G.Saylor i L.T.Alexandeer, F.P.Hunkins)

Podejście nietechniczne i niescjentyczne:

-dominuje subiektywizm, indywidualność, estetyka heurystyki, i to co zachodzi między człowiekiem a jego partnerami i środowiskiem

-nie ważne jakie są efekty  lecz ważny jest uczeń i jego aktywność w procesie kształcenia;

-program rozwija się i narasta w miarę realizacji i dlatego dokładne planowanie nie ma sensu

-prace skupiają się na uczniu i uczestniczą w nich wszyscy , których program dotyka (tj. uczniowie, nauczyciele i rodzice);

-odrzuca stanowisko w którym można przewidzieć wszystkie ideały, cele i zadania kształcenia

-opiera się na odczuciach i racjonalności estetycznej

Założenia reformy z 1999 roku

Każda szkoła powinna dysponować całościowym programem nauczania, każdy nauczyciel programem uwzględniającym możliwości i potrzeby uczniów, przy czym nauczyciel:

-może opracować program autorski lub

-posłużyć się programem już istniejącym i zatwierdzonym przez władze oświatowe, ze wskazaniem jak dostosuje go do potrzeb danej grupy uczniów

W programie autorskim należy ściśle odnosić się do podstawy programowej, choć ma on wprowadzić nowe koncepcje, cele, treści, które w spójny, interesujący sposób uzupełnią podstawę programową lub wskażą nowe sposoby realizacji zakładanych celów i treści

Program autorski powinien informować o tym:

- jakiego przedmiotu lub jakiego bloku przedmiotów dotyczy

-dla jakiego etapu nauczania i dla jakiej liczby godzin na tym etapie został przygotowany

-dla jakiego typu kursu jest on odpowiedni

Ponadto powinien:

-wyraźnie charakteryzować uczniów określając  dla jakiego rodzaju użytkowników, o jakich cechach, możliwościach umysłowych i zainteresowań okaże się najwłaściwszy

-jasno wskazać jakie jest niezbędne w jego realizacji przygotowanie kadry nauczycielskiej oraz wyposażenie szkoły w pomoce naukowe i techniczne środki nauczania,

-informować kto kogo przygotował jakie jest doświadczenie zawodowe jego autorów i do kogo należą prawa autorskie

Podsumowując, dobry program autorski powinien zawierać

I. Wprowadzenie: uzasadnienie potrzeby napisania programu.

II. Wstęp podstawy merytoryczno-metodyczne programu. Treści z zakresu pedagogiki, psychologii i innych dziedzin, których dotyczy.

III. Cele programu własnego: główne i szczegółowe.

IV. Treści kształcenia i wychowania - treści programowe.

V. Metody, formy i środki realizacji programu.

VI. Wskazówki metodyczne. Warunki organizacyjne i specyfika pracy, powinny określać warunki materialne oraz warunki osobowe. Można tu także zamieścić tzw. rozkład materiału, czy harmonogram wdrażania programu.

VII. Ewaluacja programu - przewidywane osiągnięcia i formy oceny. To analiza jego treści i analiza osiągnięć.

VIII. Literatura

IX. Załączniki np. scenariusze wybranych zajęć, przykłady zadań, wzory wykorzystanych narzędzi badawczych, ankiet i inne.

Konstruowanie autorskiego programu nauczania

 składa się z trzech etapów: etapu diagnozy, etapu projektowania, etapu ewaluacji.

Etap diagnozy ocena przydatności programu tj. wyróżnienie wad i zalet, określenie zgodności z potrzebami i zainteresowaniami uczniów.

1. Etap projektowania: tutaj:
1. Kompetencje autora programu (autor sam wie i ocenia, czy program potrafi skonstruować)
2. Określenie koncepcji programu (określenie koncepcji, nazwy, adresata, poziomu zdolności, umiejętności uczniów)
3. Sformułowanie celów programowych (cele realizowane przez program autorski powinny być dobrze sprecyzowane)
4. Dobór i układ materiału, treści programowych, w oparciu o Podstawę Programową. (każdy cykl nauki pogłębia wiedzę, z cyklu poprzedniego)
5. Ustalenie wymagań programowych, czyli ustalenie oczekiwanych umiejętności dzieci.
6. Obudowa programu tj. podanie metod nauczania, form pracy z dziećmi, środków dydaktycznych, podręczników i innych.
7. Warunki wdrożenia programu to adresaci i ich możliwości, zainteresowania, liczebność grupy, wyposażenie w sprzęt, możliwości finansowego wsparcia programu i inne.
2. Etap ewaluacji: czyli oceny, określenia rezultatów, efektów oraz wysunięcie wniosków na przyszłość.

Najważniejsze Teorie programów szkolnych w

-J.Zakrzewski

-J.Gnitecki- program kształcenia stymulującego i wspierającego rozwój

W programach powinna być mowa o ukrytym programie

J., Świrko-Pilipczuk Treści kształcenia ogólnego, w: F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001

http://www.wsipnet.pl/oswiata/os_slownik.php?literka=P&haslo=261